بازیافت زباله و قراضات چیست و چه نوع زباله هایی بازیافت می شوند

توی اتوبان های شهر، وقتی به اتومبیل کناری که زباله ش رو خیلی راحت از ماشین بیرون می اندازه، تذکر می دی، ممکنه متهم به فضولی هم بشی! وقتی که داری توی شهر قدم می زنی باید نگاهت رو از جوی های آب بدزدی تا مبادا با دیدن زباله های روی هم انباشته حالت بهم بخوره و لذت پیاده رویت خراب شه.

جدیدا هم که رسم شده در اعیاد مذهبی مردم به خیابون ها می آن و شیرینی و شربت پخش می کنن یا هنگام عزاداری نذری می دن؛ چیکار باید کرد تا هزاران هزار لیوان و ظرف یک بار مصرف جلوی پامون نباشه؟

بقیه متن در ادامه مطلب

این روزا وقتی مسافرت می ری یا جایی رو برای پیک نیک یا استراحت انتخاب می کنی، با کوهی از زباله مواجه می شی. کنار ساحل از لذت پابرهنه قدم زدن محرومی چون ممکنه پات بره رو تکه شیشه هایی که در ماسه ها پنهان شدن و باقی مونده ی سفرت رو درگیر دکتر و بیمارستان باشی. این تصاویر برای خیلی ها عادی شده و داره به عنوان بخشی از محیط زندگی مون پذیرفته می شه. انگار بازیافت زباله هیچ جایی در زندگی ما نداره!

جدیدا هم که رسم شده در اعیاد مذهبی مردم به خیابون ها می آن و شیرینی و شربت پخش می کنن یا هنگام عزاداری نذری می دن؛ چیکار باید کرد تا هزاران هزار لیوان و ظرف یک بار مصرف جلوی پامون نباشه؟

کوه های زباله یا افتخار به فرهنگ والای ایرانی؟!

بهتر نیست کمی رودربایستی رو کنار بذاریم و قبول کنیم که مشکل دقیقا به خودمون برمی گرده؟! مایی که همه جا به فرهنگ والای خودمون مفتخریم، لحظه ریختن زباله کنار ساحل، جوی آب، رودخونه، دریا و حتی در کوچه و خیابون محل زندگی مون به تنها چیزی که فکر نمی کنیم همین فرهنگه.

شاید این جمله برای همه ما تبدیل به کلیشه شده باشه ولی از ماست که بر ماست و این بار انگشت اتهام، بیش از این که سمت نهادهای دولتی و غیردولتی باشه، سمت خود ماست. توقع این که مسئولان مدام در حال پاکسازی محیط زیست و شهر و آبادی باشن، دور از منطق و انصافه. اما این که در این زمینه فرهنگ سازی مناسب رو در دستور کارشون قرار نمی دن یا بی اهمیت از کنار آموزش های شهروندی می گذرن، دقیقا کم کاری مسئولینه.

جریمه ریختن غیرقانونی زباله در مکان های عمومی در شهری مثل تورنتوی کانادا ۳۸۰ دلاره، یعنی حداقل بیش از دو برابر حقوق کارمندان و کارگران ایرانی. این جریمه دقیقا نشون دهنده اهمیت موضوعه. حالا تصور کنین همین جریمه در کشور ما قانون بشه، بی شک تحملش رو نداریم.

البته چند سالیه که ریختن زباله از جرایم راهنمایی و رانندگی محسوب می شه. برابر ماده ۲۰۶ آیین نامه راهنمایی و رانندگی، ریختن هرگونه آشغال، زباله، مایعات، نخاله مصالح ساختمانی، شیء و حتی آب دهان از درون خودرو به سطح معابر، تخلف و ممنوعه؛ چون باعث انحراف وسایل نقلیه درحال حرکت از مسیر اصلی می شه و جریمه اون ۱۵هزار تومانه. اما انگار این قانون هم چندان نتونسته بازدارنده باشه. انبوه زباله های شهری و بین شهری شاهد این ماجراست.

فرهنگ سازی بازیافت:

یکی از مسائلی که زیاد بهش پرداخته نشده و می تونه مردم رو ترغیب به جمع آوری زباله ها بکنه، مسأله بازیافته. متاسفانه هنوز خیلی ها به این باور نرسیدن که میشه زباله ها رو به مواد قابل استفاده تبدیل کرد و حتی اون درصد کمی هم که به این باور رسیدن، هیچ تلاشی در این زمینه ندارن. شاید چون هیچوقت فرهنگ سازی مناسبی در این مورد صورت نگرفته. برای اینکه درک بهتری از این موضوع داشته باشیم، بهتره که کمی به اهمیت و همینطور فوائد بازیافت بپردازیم.

فواید بازیافت زباله :

بازیافت یعنی استفاده از مواد مصرف شده برای تولید همون کالا یا کالاهای دیگه؛ مثلا تولید کاغذ از کاغذهای باطله و غیرقابل استفاده. یکی از بیشترین فواید بازیافت صرفه جویی در منابع طبیعی ماست.

مثلا برای تولید کاغذ دیگه نیازی نیست تعداد زیادی درخت که از مهمترین منابع طبیعی زیست محیطی ما محسوب می شن، قطع بشن؛ بلکه می تونیم به راحتی با استفاده از کاغذ، مقوا یا روزنامه های باطله، کاغذ مورد نیاز خودمون رو تولید کنیم. از فواید دیگه بازیافت می تونیم به صرفه جویی در انرژی اشاره کنیم.

با وجود اینکه برای بازیافت مواد هم انرژی مصرف میشه اما این انرژی خیلی کمتر از تولید مستقیم مواد مورد نیازمونه. مثلا برای تولید آلومینیوم از آلومینیوم های بازیافت شده، تا ۹۰ درصد انرژی کمتری نسبت به تهیه اون از معادن مصرف می شه. فایده دیگه بازیافت، کاهش محل دفن زباله ها در سطح زمینه.

آمار تکان دهنده تولید زباله در ایران:

حتما براتون جالب و البته ناراحت کننده ست که بدونید، طبق آخرین آمار، ایرانی ها سالانه بیست میلیون تن زباله تولید می کنند و متاسفانه این آمار نشون میده که ما خیلی بیشتر از سایر مردم دنیا زباله تولید می کنیم.

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، متوسط تولید زباله در جهان ۳۰۰ گرم و بر اساس آمارهای ارائه شده از وزارت کشور خودمون، متوسط تولید زباله ی ما در سطح کشور ۷۰۰ گرمه؛ ینی چیزی بیشتر از دوبرابر استاندارد جهانی!

اهمیت این آمار زمانی بیشتر می شه که بدونیم بخش عمده ای از این تولید زباله شامل مواد غذایی می شه. به گزارش سازمان ملل روزانه هر نفر ۱۳۴ کیلوکالری غذا به هدر می ده و با توجه به شناختی که از خودمون و اطرافیانمون در زمینه اسراف مواد غذایی داریم، می دونیم که این میزان در ایران خیلی بیشتر از این حرف هاست و ماجرا وقتی دردناک تر می شه که بدونیم ۳۵ درصد این مواد غذایی، محصولات کشاورزی هستن که برای تولید اون ها میلیون ها لیتر آب مصرف شده.

البته باید آسیب هایی که از دفن این مواد غذایی در زمین بوجود میاد رو هم حساب کنیم. این آمار تکان دهنده ست و ما همچنان بی تفاوت به زندگی پر مصرف و پر زباله خودمون ادامه می دیم.

دیگه مدت هاست که پرونده ی دفن زباله ها در زمین بسته شده و کشورهای پیشرفته دنیا، بخش زیادی از زباله هاشون رو به چرخه مصرف برمی گردونن. به گزارش سازمان بهداشت جهانی، آلمان هشتاد درصد از زباله های تولیدی خودش رو بازیافت می کنه و به چرخه مصرف برمی گردونه؛ این آمار شگفت انگیزه مخصوصا اگر بدونیم این رقم در کشور ما باوجود بیش از ۶۰ کارخونه ی بازیافت در سطح کشور، تنها هفت درصد از کل زباله ها رو شامل می شه!

انواع بازیافت:

در مناطق پرجمعیت  که برای دفن هر تن زباله مجبور به پرداخت هزینه‌ های گزاف هستن، بازیافت می‌تونه مقادیر زیادی از بودجه ‌های شهری رو کم کنه. تجزیه و تحلیل اقتصادی نشون می ده که بازیافت می ‌تونه درآمدی سه برابر درآمد حاصل از دفع دفن زباله و تقریبا شش برابر بسیاری از مشاغل رو تولید کنه.  تقریبا هر چیزی قابلیت بازیافت دارد، اما بازیافت برخی مواد مشخص رواج بیشتری دارن. به طورکلی بازیافت مواد رو می تونیم به سه دسته تقسیم کنیم:

• دسته اول: بازیافت موادی که بدون هیچ گونه فرایندی و فقط با شستشو، ضدعفونی و رعایت مسایل بهداشتی قابل استفاده مجدد هستنن، مثل بطری های شیشه ای سالم.
• دسته دوم: بازیافت موادی که پس از طی فرایندی به مواد جدید تبدیل می شن. مثل شیشه خرده، فلزات، مواد پلاستیکی، کاغذ و …
• دسته سوم: بازیافت مواد زاید اورگانیک مثل تبدیل مواد فسادپذیر به کود کمپوست و یا بازیافت انرژی، مثل تجزیه بی هوازی مواد زاید فسادپذیر و تولید گاز متان.

 حالا بهتره کمی به بازیافت مواد پرکاربرد بپردازیم:

• کاغذ: استفاده از کاغذ در کشورهای صنعتی رو به افزایشه و حدودا ۲۰% زباله‌ها رو تشکیل می‌ده. اگر چه از درختان  به عنوان یک منبع تجدیدپذیر در تولید کاغذ استفاده می شه، خیلی از جنگل ‌های قدیمی برای ایجاد فضای کاشت درختانی که مخصوص کاغذ هستن، از بین می‌ رن. این درخت ها به سرعت کاشته و برداشت می‌شن و آب و انرژی زیادی رو مصرف می کنن؛ اما بازیافت میزان قابل‌ توجهی از مصرف آب و انرژی رو کاهش می ده و در این حالت آلاینده‌ های کمتری در محیط زیست منتشر خواهند شد.
• شیشه: بازیافت شیشه باعث صرفه‌ جویی انرژی قابل توجهی در هزینه‌ ها می‌ شه. دو روش برای بازیافت شیشه وجود داره. شیشه را بر اساس رنگ جداسازی می‌کنند (رنگ‌های شفاف، سبز و قهوه‌ای نباید ترکیب شوند چون لکه باقی می گذارند). این شیشه ها رو به تکه های کوچک تبدیل می کنند و با شستشوی اون ها چسب و مواد غذایی رو ازشون جدا می کنن. بعد در کارخونه ی شیشه سازی خرده شیشه رو به شیشه ی مذاب در کوره ذوب شیشه اضافه می کنن و شیشه های جدید تولید می شن.
• فولاد: بازیافت فولاد قراضه از خودروها و ساختمون های قدیمی سابقه‌ ای طولانی داره.  بازیافت فولاد نسبتا آسونه. ماشین آلات غول پیکر، اتومبیل‌ های قراضه و نخاله‌ های ساختمونی رو تکه تکه می‌کنن. فولاد کهنه بعد از مرتب ‌سازی ذوب و مجددا در قالب ورقه‌ های بزرگ یا حلقه‌ ای تصفیه می‌شن. این مواد برای تولید بدنه خودرو و یا مصالح ساختمونی به کار برده می شن.
• پلاستیک: همون قدر که پلاستیک ها هزینه ی تولید پایینی دارن، همون قدر هم به دلیل داشتن زنجیره های مولکولی پیچیده، برای محیط زیست تخریب کننده هستن. پلاستیک بعد ازبازیافت شکل جدیدی می گیره و برحسب انواع و رنگ‌ های مختلف طبقه ‌بندی می شه، آلاینده ‌های اون جداسازی و بعد خرد و ذوب شده و به الیاف تبدیل می‌ شن. این مواد در پارچه‌ های پشمی، مصالح ساختمونی با دوام، مبلمان و عایق پلاستیکی به کار می‌ رن.
• قوطی‌ها: قوطی‌های آلومینیومی موفقیت نسبی در بازیافت دارن. در زمان بازیافت، اون ها ۹۵ درصد از انرژی به کار رفته رو ذخیره می کنن. هنگام بازیافت، قوطی ‌ها خرد شده و برای جداسازی پوشش رنگی حرارت می بینن. بعد از اون قطعات در یک کوره چرخان ذوب و مخلوط می شن و بعد از فیلتر شدن، آلومینیوم مذاب به ورقه ‌های مسطح آماده برای ساخت قوطی ‌های جدید تبدیل می‌شه.
• وسایل برقی: بازیافت محصولات الکترونیکی مثل قوطی‌ و پلاستیک رایج نیست. جداسازی قطعات الکتریکی کار دشواریه و قراضه الکترونیکی قیمت چندانی هم نداره. در واقع، بازیافت این محصولات هزینه‌ های زیادی برای مصرف ‌کنندگان و مشاغل به همراه داره و همین طور حاوی انواع مواد سمی مثل جیوه، سربه. با این حال، شرکت‌هایی وجود دارن که در بازیافت این «زباله‌ های الکترونیکی» تخصص دارن و بدون خطر اون ‌ها رو برای استفاده مجدد بازیافت می کنن.
• سایر مواد: چند ماده قابل بازیافت دیگه هم وجود دارن. مثلا زباله ‌های ارگانیک که به کمپوست و کود کشاورزی تبدیل می‌ شن. لاستیک ‌های کهنه خودرو خرد و رفع آلودگی شده و به محصولات عایق‌ کاری و یا دیگر محصولات نوآورانه تبدیل می شن. اگر به‌ دنبال راه‌ های جدید برای بازیافت هستید در لحظه ‌ی دورانداختن اشیاء کمی فکر کنین که آیا می‌ تونین به شکل جدیدی از اون استفاده کنین؟!

آیا ممکنه بازیافت احساس کاذبی از امنیت رو به ما القا کنه؟!

بله ممکنه؛ باید بدونیم که مسأله اصلی تخریب محیط زیست، انبوه زباله های تولید شده ست و بازیافت، این حس رو به ما القا می کنه که همچنان می تونیم با خیال راحت زباله تولید کنیم؛ چرا که زباله ها بازیافت می شن و مورد استفاده مجدد قرار می گیرن.

بازیافت همین طور می تونه نگرش مصرف گرایی رو فعال کنه؛ مردم احساس می کنن که خرید و استفاده از محصولات مضر برای محیط زیست مثل بطری آب یا پوشک بچه، بدون اشکاله، چرا که بازیافت می شن!

بازیافت زباله در برخی کشورهای دنیا:

سال هاست داستان دفن و محو زباله‌ها، در جهان مدرن به پایان رسیده و راهی جز بازیافت اون ها باقی نمونده. با پیشرفت تکنولوژی بازیافت صنعتی زباله‌ ها به مهم‌ ترین چالش زیست محیطی و انسانی روزگار ما تبدیل شده که کشورهای مختلف رویه‌ های متفاوتی رو برای اون در پیش گرفتن.

معمولا کشورهای صنعتی دارای بالاترین نرخ در تولید زباله هستن؛ چرا که تولید و مصرف کالا در این کشورها بالاست؛ اما نکته ای اساسی که از شاخصه های توسعه هم هست، درصد بازیافت و فرهنگ مدیریت زباله ست.

بازیافت در سوئیس:

بهترین کشـور جهان از نظر تفکیک زباله و بازیافت زباله سوئیسه. در این کشور، مردم و دولت با همکارى همدیگه، بهترین سیستم بازیافت پسماندها رو اجرا مى کنن که زبانزد بسیارى از کشورهاى جهانه. در این کشور، حتى روغن هاى مصرفى مردم هم بازیافت مى شن و در همه فروشگاه هاى کوچک و بزرگ این کشور، سطل هاى زباله مجزایى براى پسماندهاى خشک و تر وجود داره.

ریختن زباله در این کشور جرم محسوب مى شه و هر فردى که در خیابون آشغال بریزه، جریمه می شه؛ همچنین در این کشور، قیمت هر کیسه زباله به بیش از یک یورو مى رسه که در نتیجه افراد ترغیب مى شن زباله هاى کمترى تولید کنن.

بازیافت در دانمارک:

در کشــور دانمارک هم الگویى کم نظیر از صنعت بازیافت زباله وجود داره. در این کشور، دولت از صنایعى که کمترین میزان زباله رو تولید کنن، حمایت مى کنه و گفته مى شه در این کشور سبز و پاک، بیش از یک درصد از مردم در کار صنعت بازیافت و تفکیک زباله فعالیت مى کنن.

بازیافت زباله در ژاپن:

در کشور ژاپن، بازیافت به طور شگفت انگیزی رو به پیشرفته! مردم این کشور بسیار دلسوزانه و مسئول، تمام مراحل تفکیک رو انجام می دن و ظاهر شهر و کشورشون و همین طور سلامت محیط زیست، اهمیت بالایی براشون داره. رفتگرها در این کشور تقریبا بیکار هستن! سطل زباله های اون ها اصلا شبیه به سطل های ما نیست، چرا که همه جای شهر پر از سطل زباله های رنگی برای تفکیک زباله ست!

بازیافت در آلمان:

کشور آلمان هم در زمینه بازیافت زباله، دست کمى از سوئیس و دانمارک نداره؛ مردم این کشور براى هر نوع زباله، ظرف جداگونه اى تعبیه کرده ان و درواقع، تنها به جداسازى زباله هاى خشک و تر از هم، بسنده نمی کنن. همچنین تعداد زیادی نیروگاه تولید برق از زباله در آلمان وجود داره که به دلیل چرخه ی کامل بازیافت در این کشور، خیلی از مواقع مجبور می شن که از کشورهای همسایه زباله وارد کنن!